SUPERLOCAL
Dé circulaire gebiedsontwikkeling van Limburg
Aan de Voorterstraat in de Kerkraadse wijk Bleijerheide stonden vroeger vier hoogbouwflats. Ze waren verouderd en moesten plaatsmaken voor nieuwbouw. Maar toen in 2012 de eerste flat tegen de vlakte ging, veranderde de wijk. Er was niet alleen iets tastbaars weggenomen, maar ook de sociale structuur en identiteit van de buurt. Zo ontstond bij HEEMwonen het idee voor een compleet nieuwe leefomgeving, een duurzame en circulaire buurt. Na een uitvraag is Jongen er intensief mee aan de slag aan, samen met HEEMwonen, gemeente Kerkrade én de bewoners. Zo ontstond SUPERLOCAL.
Fase 1: Expogebouw als experiment
Het idee was om bij de nieuwbouw uitsluitend materialen en bouwstoffen te gebruiken van de oude hoogbouwflats. We besloten daar eerst eens mee te experimenteren: learning by doing. We demonteerden een van de flats en bouwden met de vrijgekomen materialen een Expogebouw, naar een ontwerp van Maurer United Architects. Maar liefst 95% van dat testgebouw bestond uit materialen van de gedemonteerde flat. Het ontwerp bestond uit drie appartementencasco's. We waren er trots op dat dit lukte. Dat gaf vertrouwen om door te pakken.
Fase 2: drie proefwoningen
Met de opgedane kennis en ervaring realiseerden we vervolgens drie circulaire proefwoningen. De fundering bestond uit een mengsel waarin het gegranuleerde beton van de oude flats was verwerkt. Daarop hebben we bij twee woningen complete casco’s van voormalige appartementen geplaatst. Bij de derde woning is het casco in het werk gestort en gemaakt van het gerecyclede beton. De woningen - ontworpen door SeC Architecten - kregen alle drie een andere gevel: een van de brokstukken van de oude betonnen gevels, een van in vierkante stukken gezaagde bakstenen penanten en een van circulair beton.
Fase 3: 15 levensloopbestendige woningen
Vervolgens konden we samen met SeC Architecten verder opschalen: we bouwden 15 levensloopbestendige woningen. Allemaal met ons innovatieve MorgenWonen Plus concept. Het volledige casco bestond uit circulair beton. En alle elementen waren zodanig ontworpen dat je ze eenvoudig kon demonteren. Het resultaat: volledig demontabele woningen die je elders weer kunt opbouwen. Ook de binnenwanden zijn eenvoudig te verplaatsen, waardoor de indeling naar wens is aan te passen.
Fase 4: Flatgebouw met 114 appartementen
In de laatste bouwfase ontwierp Maurer United Architects 114 appartementen in een zeer unieke constructie. Eén helft van een oude flat bleef overeind. Die werd tot op het betonnen casco volledig gestript, gerenoveerd en verduurzaamd. Daar hebben we een nieuw deel tegenaan gebouwd met hergebruikte materialen uit het plangebied.
Energieneutraal en waterbesparend
De 15 woningen waren destijds op de nieuwe BENG-wetgeving ontworpen. Maar uiteindelijk zijn ze zelfs volledig energieneutraal opgeleverd. Daarmee gingen we dus een stap verder dan het toen geldende Bouwbesluit. Ook met water wordt zorgvuldig omgegaan. Regenwater wordt opgevangen en gezuiverd tot drinkwater. Gebruikt water wordt lokaal gezuiverd. En in de woningen zijn waterbesparende maatregelen toegepast, zoals vacuüm toiletten. Deze maatregelen maken de buurt extra duurzaam.
Buiten kaders denken
“Bij SUPERLOCAL hebben we gemerkt dat het niet alleen gaat om samenwerken met de juiste partners, maar vooral om de juiste mensen van die partners”, vertelt Ontwikkelingsmanager Frank van Gemert. “Mensen die buiten de kaders durven te denken, kansen zien en vanuit een ‘best for project’ gedachte opereren. Je weet immers dat het een experimenteel project is. De sloper wordt ineens je toeleverancier. En de architect moet een ontwerp maken vanuit een grondstoffenbank. Dat vraagt om een andere mindset. Er was vertrouwen, respect voor elkaars belangen en we durfden ons kwetsbaar op te stellen. Dit vormde hét fundament voor ons gezamenlijke succes.”
Een buurt om weer trots op te zijn
SUPERLOCAL heeft dit krimpgebied een nieuwe impuls gegeven. Dat is gelukt door de bewoners vanaf de start erbij te betrekken. Hier werden geen plannen gepresenteerd, maar verhalen opgehaald. Die vormden een belangrijke inspiratiebron. Het Expogebouw werd een ontmoetingsplek en maakte de ontwikkelingen in de wijk zichtbaar en tastbaar. SUPERLOCAL is nu een buurt waar de bewoners weer trots op zijn. Een voorrecht om te wonen en inspirerend voor anderen.
“We zijn erin geslaagd om met de materialen van vier leegstaande hoogbouwflats 130 nieuwe woningen te bouwen én het openbare gebied in te richten.”
Frank van Gemert Ontwikkelingsmanager JPO/Jongen